Kleine gemeenschappen die de onze moeten worden.
Het project Villa Voortman ontstond in de schoot van het Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge als antwoord op de groeiende groep mensen die in de reguliere hulpverlening tussen wal en schip is geraakt. Sinds 2010 stelt de Villa elke weekdag en zaterdag haar deuren open voor mensen met wat vandaag een ‘dubbeldiagnose’ heet: een gecombineerde problematiek van middelenmisbruik en psychische moeilijkheden, veelal psychose. Dankzij de steun van het Psychiatrisch Centrum en de onvermoeibare inzet van het huidige team en de bezieler Dirk Bryssinck is het ontmoetingshuis aan de rand van de Gentse binnenstad de laatste jaren uitgegroeid tot een begrip. Niet alleen is de Villa door haar nauwe samenwerking met onder meer Straathoekwerk, wijkwerkers GGZ, het OCMW, MSOC, de Mobiele equipes, AZIS en de WGC’s verankerd in het sociaal-maatschappelijke landschap, het trekt sinds haar ontstaan academici, binnen- en buitenlandse bezoekers en vrijwilligers aan en wordt ook actief gedragen door de Stad Gent. Laatste stelt een 8-tal sociale woningen in het nabijgelegen Vogelenzangpark ter beschikking (en financiert een substantieel deel van de noodzakelijke verbouwingskosten) als definitieve locatie voor Villa Voortman.
De situatie van de bezoekers van Villa Voortman is vaak erg precair. De complexe combinatie van psychische moeilijkheden en verslaving maakt dat deze doelgroep vaak tussen twee stoelen valt in het reguliere zorgnet: psychisch te ontregeld om te aarden in de verslavingszorg, en te verslaafd om een plaats te vinden in de bestaande psychiatrische opvang. Doordat middelengebruik bovendien een tijdelijk onderdrukkend of verzachtend effect kan hebben op psychotische symptomen verwijst het label ‘dubbeldiagnose’ naar een klinisch vrij weerbarstig fenomeen. Voor de meesten is het parcours dat uiteindelijk tot Villa Voortman heeft geleid dan ook bijzonder hobbelig: armoede, dakloosheid en geregelde aanvaringen met het gerecht behoren jammer genoeg tot de dagelijkse realiteit van de bezoekers. ‘Zorgwekkende zorgvermijders’, zoals zij wel eens worden genoemd, die als geen ander weten wat uitsluiting betekent en vaker wel dan niet het geloof in het maatschappelijk bestel in het algemeen en de hulpverlening in het bijzonder zijn verloren.
Het is een vreemd gegeven, een paradox, dat de meest problematische patiënten steeds vaker van hulp verstoken blijven in een samenleving die de laatste decennia hoog inzet op de vermaatschappelijking van de zorg en het verlagen van de drempel naar de hulpverlening. Het is vreemd hoe de poging om het taboe rond psychische moeilijkheden te doorbreken samengaat met een tanende opvang- en zorgcapaciteit voor de meest kwetsbaren. Precies in onze welvarende verzorgingsstaat blijken zij die vastgelopen zijn in de zorgsector wel eens de grootste nood te hebben aan zorg. Villa Voortman wil een antwoord bieden op die merkwaardige stand van zaken. In de eerste plaats door de bezoekers te onthalen als mensen met een eigen verhaal, een verleden, een toekomst, wensen en dromen. Iedereen in Villa Voortman – begeleiders, vrijwilligers en bezoekers – schaart zich rond het engagement om menselijke waardigheid te bewaken en te verdedigen. De kleinschaligheid van het project laat toe dat er op basis van gelijkwaardigheid en gelijke inspraak kan worden gewerkt. Er gelden minimale huisregels: geen druggebruik en geen verbaal of fysiek geweld. Respect, geduld en begrip zijn de belangrijkste medicijnen. Zij kunnen niet uit voorraad worden besteld, maar moeten telkens opnieuw als opdracht worden hernomen. Dat vraagt veel inzet van iedereen. Door de continue instroom van nieuwe stagiairs, vrijwilligers en academici blijft het denken en zoeken rond wat het project Villa Voortman is en kan zijn steeds levendig. Dankzij de hulp van de FOD Volksgezondheid kreeg de Villa onlangs extra personeel, wat de continuïteit van het project waarborgt en het kader rond de zich steeds vernieuwende poel van vrijwilligers en stagiairs verstevigt.
Boven alles zijn het echter de kracht en creativiteit van de bezoekers die de Villa op de kaart hebben gezet. Op het jaarlijkse benefietgebeuren Indian Summer, de maandelijkse Open Poort en elke dag opnieuw herinneren ze ons eraan dat achter kwetsbare burgers vaak mooie mensen, goede schrijvers, schilders, beeldhouwers en muzikanten schuilgaan. Soms aarzelend en moeizaam, soms tomeloos en onstuimig, maar altijd compromisloos in de zoektocht naar een stem en het verdrijven van de grijsheid van klinische labels.